Intercultura, het nieuwe paradijs
De werken van Johannes Genemans stralen bezieling uit. Ze zijn het resultaat van een bezorgd gemoed en van een poëtisch temperament dat ons via het gevoel van de tijd en de harmonie van de vorm leidt naar een ideale, symbolische visie waarin verleden, heden en toekomst worden samengevoegd tot een onverbrekelijke eenheid die pulseert van existentiële waarheden en universele waarden. Zijn creatieve inspiratie is gerijpt tijdens een naarstige, diepgaande studie van vorm en plastiek en tevens dankzij zijn kunstzinnige ervaringen als modestylist van het made in Italy. Genemans’ stellingname is weloverwogen en doordacht en beoogt de droom van het hervonden Eden te cultiveren: een nieuw aards paradijs waar het gevoel van eenheid, solidariteit en wederzijds respect opnieuw een onschendbare ethische waarde vormt en onveranderlijk in praktijk wordt gebracht. In dit opzicht is het Bijbelverhaal ondubbelzinnig. In het begin schiep God de Mens naar zijn evenbeeld en gelijkenis, en daarna, toen hij zag dat de Man alleen was, nam Hij een van zijn ribben en vormde de Vrouw. ‘Mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen’ om de gelijkheid tussen man en vrouw, het verschil tussen de geslachten, de oproep tot vermenigvuldiging kracht bij te zetten (‘Wees vruchtbaar en wordt talrijk’). Maar niet alles verliep volgens dit oorspronkelijke plan. Adam en Eva werden door de slang in verzoeking gebracht en aten van de verboden vrucht, waarmee Gods wet werd overtreden. Dit leidde tot de verdrijving uit het aardse paradijs en was het begin van een lange zwerftocht die tot op de dag van vandaag voortduurt; een zwerftocht in het teken van oorlogen, verdeeldheden en verwoestingen die de toekomst van de nieuwe generaties ondermijnen.
Met zijn werken lanceert de Nederlandse beeldhouwer een krachtige boodschap van hoop, hoop op een vreedzame samenleving.
Het project van Genemans is een diep doorvoeld project, met als hoogstaande doelen het in ere herstellen van de wezenlijke rol van de vrouw in de maatschappij en binnen het gezin, en daarnaast het herstel van het mondiale evenwicht. De recente gebeurtenissen baren de kunstenaar zorgen: ‘De wereld verkeert in chaos, de beschavingen zijn in gevaar, de monotheïstische godsdiensten – de islam, het jodendom en het christendom – zijn met elkaar in conflict. 
Daarnaast mogen ook Isis (die steeds meer voet aan de grond krijgt), de toenemende migratie en de escalatie van aanslagen niet worden onderschat. Er is een meedogenloze oorlog van stelsels aan de gang die het leven van de mens zelf, zijn cultuur en identiteit op het spel zet’. Hoe vinden we een uitweg uit deze Babylonische chaos? Meer dan op woorden vertrouwt Genemans voor de oplossing van het probleem op een project in progress, Intercultura genaamd, dat bestaat uit een groots samengesteld kunstwerk, symbolisch, schitterend en vernieuwend; een multicultureel werk dat zes jonge, boeiende vrouwen verbeeldt die uit verschillende etnische bevolkingsgroepen, culturen en beschavingen afkomstig zijn en optreden als hoedsters van de gewoonten, gebruiken en tradities van hun land van herkomst. Het zijn gedetailleerde, in brons gegoten beelden, vrouwelijke iconen die pulseren van gratie en elegantie, bezield worden door gemeenschappelijke gevoelens van liefde, vrede en solidariteit. Het zijn de moderne dochters van Eva: eenvoudig, zedig, onbaatzuchtig, uitermate gemotiveerd om een nieuwe wereld op te bouwen, een wereld van vrede, eendracht en harmonie. Deze heldinnen, sprankelend van geschiedenis en levenservaring, luisteren naar de namen Carolina de Europees-Mediterrane, Letizia de Amerikaans-Braziliaanse, Orissa de Indiase, Dahkla de Afrikaanse, Sayuri de Japanse en als laatste Asmea de Arabische van wie we misschien wel de ingrijpendste en opzienbarendste revolutie verwachten: de bevrijding van de islamitische vrouw die wordt gedwongen gesluierd door het leven te gaan, haar vrouwelijkheid te verbergen en die veel te jong en veel te vroeg een huwelijk krijgt opgedrongen. Alle zes beelden gaan gehuld in romantisch rond hen gedrapeerde, dunne, lichte, transparante stoffen in tere kleuren; elegante en verfijnde gewaden die de aan de plastische vormen levendigheid, natuurlijkheid en een betoverende bekoring geven.
De gezichten worden tot in de kleinste details en bijzonderheden perfect weergegeven, het ene zo verschillend van het andere. Hetzelfde geldt voor de euritmische bewegingen van de ‘sprekende’ beelden: het ene beeld staat met de armen naar de hemel uitgestrekt om van haar ongereptheid te getuigen, het andere met de armen naar voren als teken van vriendschap, of weer een ander met de armen in de nek of over de borst gevouwen als uitdrukking van diepe gevoelens van beminnelijkheid, bekoorlijkheid en vriendelijkheid. Gevoelig en intuïtief als hij is, verbindt Genemans met kundig meesterschap de vrouw met haar universum, weet hij de diepste, moederlijke gevoelens die door haar stromen te treffen, waardoor de beelden tegelijkertijd lieftallig en intens zijn; hij benadrukt de sfeer van suggestie en gevoelvol pathos waardoor elk vrouwelijk personage wordt weergegeven als iets unieks, iets exotisch, iets betoverends dat in staat is het bewustzijn van de mens te beïnvloeden en de collectieve verbeelding van de mensheid kan doen ontbranden.
De zes beelden zijn uiteraard modellen van formele harmonie en schoonheid, maar tegelijkertijd drukken ze eenheid uit, vriendschap en genegenheid; het zijn levende ‘wezens’, zou ik willen zeggen, met een kloppend hart en met hun trefzeker handelen bezig de loop der gebeurtenissen te veranderen 
om zo tot een toekomst van vrede, rust en welzijn te komen. Johannes Genemans, verlicht als een oude profeet, waarschuwt echter: ‘Zonder volledige rechten (en bevoegdheden) voor vrouwen, met name in de Arabische landen, is het een utopie te denken dat er ooit een einde zal komen aan ideologische verdeeldheid en oorlog.’ Na een aandachtige analyse komt duidelijk naar voren hoe het project ‘Intercultura, il nuovo paradiso’, dat al eerder succesvol is gepresenteerd op de Expo in Milaan, en ook in andere belangrijke steden, aanstuurt op het bevorderen van de dialoog, het begrip en de integratie van alle volkeren zodat oeroude tegenstellingen op het gebied van godsdienst, cultuur en beschaving worden overwonnen. Het doel is een nieuwe wereld, waarin het anders zijn, respect voor anderen weer de hoogste, ethische en sociale waarde wordt; een manier van leven waarin de dialoog en de interactie binnen de verschillende taalkundige en etnische culturen zal leiden tot het ontstaan van een nieuwe fase in het leven van de mensheid, die door de filosoof Giambattista Vico in het voortdurend elkaar opvolgen van drie geschiedkundige cycli (theorie van ‘opkomst en val’) het beschaafde en werkelijk menselijke tijdperk werd genoemd (na ‘het primitieve tijdperk van de goden’ en ‘het dichterlijke tijdperk van de helden’) en waar alle mensen in volledige vrijheid, respect en harmonie met elkaar samenleven en zich in elkaar herkennen, waar de voedsel-, water- en energiebronnen van de planeet gelijkelijk zijn verdeeld, waar individueel egoïsme, partijbelangen en machtswellust zijn verslagen. Is dat misschien een utopie? Nee, het is een altijd levend ideaalbeeld, een nieuwe bestaansorde, een hervonden tuin van Eden.
Het is verbazingwekkend te constateren met welk een koppigheid de Nederlandse beeldhouwer vasthoudt aan dit ambitieuze, multiculturele project dat in het teken staat van ethische principes en universele waarden. Een keuze die veel vergt van de man zelf, zijn menselijkheid, zijn leven, maar 
geenszins afbreuk doet aan de kwaliteit van zijn esthetische zoektocht naar – steeds opnieuw – de verheerlijking van de perfecte vorm en pure schoonheid, zoals dat een ware beoefenaar van de op Europese leest geschoeide plastische kunsten betaamt. Een leest die gaat van Gian Lorenzo Bernini, uitmuntend vertolker van de Romeinse barok, tot Bertel Thorvaldsen, leider van de stroming van het Europees purisme, van Antonio Canova, een van de toonaangevende vertegenwoordigers van het neoclassicisme, tot Andrea Verrocchio, schepper van bewonderenswaardige plastische en luministische effecten, tot aan de gevoelige en verfijnde expressies van de 20ste eeuw, zoals die van de grote beeldhouwer Emilio Greco. Genemans analyseert, bestudeert deze stilistische oriëntatiepunten, neemt ze in zich op en komt zo tot een eigen persoonlijke, formele en plastische taal, waar een innige menselijkheid en diepe romantiek in weerklinkt. Gedreven door een hegeliaans gevoel van opheffing, voedt hij zich tevens met invloeden eigen aan het symbolisme (zoals de mondaine vrouwen van de belle époque) en de magie van de schilderingen die hij in de loggia’s van de Italiaanse steden aantreft. Evenzo is hij geboeid door de symbolische en decoratieve ideeën van Gustav Klimt, door de vaardigheid waarmee de Mexicaanse schilderes Frida Kahlo het lijden van haar volk tot kunst transformeert of door de fantasie van Helena Lam, schepper van schitterende vrouwenfiguren. Genemans zit midden in deze sfeer, hij laat zich overspoelen door steeds terugkerende emotionele, zintuiglijke en poëtische gemoedstoestanden, hij vertaalt zijn hoge gevoeligheid in een visie van hoog esthetisch gehalte, waar verstand en gevoel samensmelten tot een unicum van waarheid en deugd. Hieruit ontspringt zijn inventiviteit en creativiteit.
In de beelden van deze prachtige, strikt vrouwelijke serie bereikt de figuratieve idee haar hoogtepunt in de romantiek – de emotionele pathos verandert in contemplatie, wat unieke, bijna orfische effecten teweegbrengt – dankzij een extreme verfijndheid die uitmondt in een gepassioneerd canto libero van zuivere, eeuwige schoonheid, zoals alleen ware meesters kunnen oproepen. En als het waar is dat ‘schoonheid de sleutel is voor het mysterie en de lokroep van het transcendente’ (Johannes Paulus II) en dat ‘schoonheid de wereld zal redden’ (Dostojevski), dan is daarmee de diepste beweegreden onthuld die de creatieve vlam voedt van Johannes Genemans, een man die zijn uitverkoren vrouwen liefheeft en beschermt, een buitengewone, originele hedendaagse kunstenaar die in staat is de wereld opnieuw vorm te geven en een nieuw paradijs op aarde te verbeelden.
Alvaro Valenti
